Ο σαστισμένος εφημεριδοπώλης που ένα ξημέρωμα του 1902 στη Rue de Rome βλέποντας να έρχονται προς το μέρος του κάτι αλλόκοτοι φασαριόζοι νεαροί σε κατάσταση ευθυμίας, φώναξε «Προσοχή ! Οι Απάτσι ! » , δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο αυθόρμητος χαρακτηρισμός του θα βάφτιζε την σημαντικότερη καλλιτεχνική παρέα που εμφανίστηκε στο Παρίσι στις αρχές του 20ου αι. 

Μια παρέα που ανάμεσα στο 1900 και το 1914 αποτέλεσε το συνώνυμο της πρωτοπορίας στη μουσική, στην τέχνη και στη λογοτεχνία, υιοθετώντας το όνομα «Les Apaches» (εννοιολογικά αντίστοιχο με το αγγλικό «hooligans») και καθιερώνοντας ως αναγνωριστικό σύνθημα το σφύριγμα του θέματος από την 2η Συμφωνία του Alexander Borodin.
Ο πυρήνας της παρέας, που όλα τα μέλη της είχαν γεννηθεί τη δεκαετία του 1870, ήταν οι συνθέτες Maurice Ravel, Florent Schmitt, Maurice Delage και Déodat de Severac, ο μαέστρος Désiré-Émile Inghelbrecht, ο μουσικοκριτικός Émile Vuillermoz, ο ποιητής Léon-Paul Fargue ,ο ποιητής και ζωγράφος Tristan Klingsor, οι ζωγράφοι Paul Sordes και Edouard Benedictous, ο ελληνικής καταγωγής συγγραφέας και κριτικός Michel-Dimitri Calvocoressi, ο Ισπανός συνθέτης Manuel de Falla και ο Ισπανός πιανίστας Ricardo Viñes. Περιστασιακά μέλη υπήρξαν ο Ισπανός συνθέτης Isaac Albeniz,ο μαέστρος και συνθέτης André Caplet ,και δύο φίλοι του Ravel :
o μουσικός Lucien Garban και ο Pierre Haour o οποίος κάθε Τρίτη δεχόταν στο σπίτι του όλη την παρέα για δείπνο.
Οι «Απάτσι» έκαναν την πρώτη τους οργανωμένη δημόσια εμφάνιση το 1902 στην πρεμιέρα της όπερας του Claude Debussy «Πελλέας και Μελισσάνθη» παρακολουθώντας έκτοτε συστηματικά τις συναυλίες, τις εκθέσεις και τα θεάματα που τους ενδιέφεραν, αλλά αποφεύγοντας τα καφέ και τα καμπαρέ όπου συνήθιζαν να συναντιούνται οι καλλιτέχνες και οι μουσικοί.
Οι συγκεντρώσεις τους γινόντουσαν κάθε Κυριακή είτε στο ατελιέ του Paul Sordes στη Monmartre είτε στο σπίτι του Tristan Klingsor στην Avenue du Parc Montsouris , και ήταν αυστηρά ιδιωτικές, χωρίς γυναίκες, χωρίς ενδυματολογικό κώδικα και προκαθορισμένη συμπεριφορά, και χωρίς την ανάγκη συμμόρφωσης με τις ιδιοτροπίες κάποιου μαικήνα.
Σύμφωνα με τις ημερολογιακές εγγραφές του πιανίστα Ricardo Viñes, στις εβδομαδιαίες αυτές συναντήσεις ο καθένας παρουσίαζε στους υπόλοιπους κάτι δικό του, ολοκληρωμένο ή προσχέδιο,και κατόπιν όλοι μαζί συζητούσαν κι αντάλλασαν απόψεις για τα κοινά τους πάθη : την Κινέζικη τέχνη, την ποίηση του Mallarmé, του Verlaine, του Rimbaud και του Valéry,τους πίνακες του Cézanne και του Van Gogh, και τα έργα του Rameau, του Chopin, του αγαπημένου τους Debussy και των Ρώσων συμφωνιστών.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ο ποιητής Léon-Paul Fargue ανατρέχοντας μερικά χρόνια αργότερα σε εκείνη την εποχή, αυτές οι αρχικά άτυπες συγκεντρώσεις μιας παρέας με κοινά γούστα εξελίχθηκαν σε ένα γοητευτικό μικρόκοσμο της Γαλλικής πρωτοπορίας, ανοιχτό σε όλα τα νέα ρεύματα, αλλά ερμητικά κλειστό στον σχολαστικισμό και στην κίβδηλη ωραιομανία.

Εκτός από τους συνθέτες της εκλεκτής αυτής παρέας, στην οποία το 1910 προσχώρησε και ο Igor Stravinsky, δύο ακόμα μέλη συνέβαλλαν στην διεύρυνση των μουσικών αντιλήψεων και στην ανανέωση του μουσικού ρεπερτορίου μέχρι τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο : ο κριτικός Michel-Dimitri Calvocoressi με τις δημόσιες διαλέξεις του και τις μέλετες του για τους Stravinsky,Prokofiev,Scriabin, Schoenberg και Egon Wellesz, και ο πιανίστας Ricardo Viñes με τα κοντσέρτα του που σύστησαν στο παρισινό κοινό τα έργα των σημαντικότερων νέων Γάλλων, Ισπανών και Ρώσων συνθετών της εποχής εκείνης.
Ανάμεσα στα έργα αυτά ήταν και η περίφημη σουίτα «Miroirs» (Αντανακλάσεις) που συνέθεσε το 1905 ο Maurice Ravel, αφιερώνοντας τα πέντε μέρη της σε πέντε από τους «Απάτσι» φίλους του :
το Noctuelles (Νυχτοπεταλούδες ) στον ποιητή Léon-Paul Fargue
το Oiseaux tristes (Λυπημένα πουλιά) στον πιανίστα -και πρώτο εκτελεστή του έργου- Ricardo Viñes
το Une barque sur l’ocean (Μια βάρκα στον ωκεανό) στον ζωγράφο -και οικοδεσπότη της παρέας- Paul Sordes
το Alborada del gracioso (Η πρωινή σερενάτα του γελωτοποιού) στον κριτικό
Michel-Dimitri Calvocoressi
και το La vallée des cloches (Η κοιλαδα με τις καμπάνες) στον μαθητή του Maurice Delage

Maurice Ravel : Alborada del gracioso

ΚΑΤΙΑ ΚΑΛΛΙΤΣΟΥΝΑΚΗ

Αναδημοσίευση από: Η εφημερίδα της Ρίτσας Μασούρα