Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 η συγκέντρωση ενός μεγάλου αριθμού Αφροαμερικανών μεταναστών από τον αγροτικό νότο στις πόλεις του βιομηχανικού βορρά, και ιδίως στη Νέα Υόρκη, ευνόησε τη δημιουργία ενός καλλιτεχνικού και κοινωνικού κινήματος που έγινε γνωστό με το όνομα «Αναγέννηση του Harlem» και επιδίωξε δύο βασικούς στόχους : την ανάδειξη ενός νέου μοντέλου σκεπτόμενου και καλλιεργημένου Αφροαμερικανού, και την προβολή της αφροαμερικανικής κουλτούρας μέσα από την τέχνη, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τον χορό και τη μουσική.

Μέλη του κινήματος, το οποίο είχε σημαντικό αντίκτυπο στις Η.Π.Α. αλλά και διεθνώς από τη δεκαετία του 1930 και μετά, υπήρξαν μεταξύ άλλων ο συγγραφέας Langston Hughes, οι ζωγράφοι Archibald Motley και Aaron Douglas, η γλύπτρια Augusta Savage,οι jazz μουσικοί Fats Waller, Duke Ellinghton, Jelly Roll Morton και Louis Armstrong, η τραγουδίστρια Billie Holiday, ο μπασσοβαρύτονος ηθοποιός Paul Robeson και ο πρώτος Αφροαμερικανός συνθέτης διεθνούς φήμης, William Grant Still.
Γεννημένος το 1895 στο Woodville του Mississipi από γονείς με ακαδημαϊκή και μουσική παιδεία σπάνια για τα δεδομένα της εποχής, ο Still αρχισε από νωρίς μαθήματα βιολιού, και μετά τον θάνατο του πατέρα του συνέχισε τις σπουδές του στο Ωδείο Oberlin του Ohio με την υποστήριξη του μουσικόφιλου πατριού του ο οποίος τον μύησε και στον κόσμο της όπερας. Από το 1911 ως το 1914 φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Wilberforce, όπου ως μουσικός και ενορχηστρωτής της φοιτητικής μπάντας απέκτησε μια πολύτιμη εμπειρία την οποία αξιοποίησε αργότερα στις συνεργασίες του με ορχήστρες jazz, με καλλιτέχνες όπως οι William C.Handy, Artie Shaw και Bing Crosby, αλλά και με τις ορχήστρες των κινηματογραφικών studios της Columbia, της Warner και της Fox.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, μετά το πέρας των σπουδών του και τη μαθητεία του δίπλα στους George Chadwick και Edgar Varèse, ο Still άρχισε να συνθέτει τα πρώτα του έργα κατακτώντας σύντομα μια εξέχουσα θέση στην αμερικανική μουσική, όπως μαρτυρούν οι παραγγελίες, τα βραβεία και οι διακρίσεις από Αμερικανικά Πανεπιστήμια και διεθνείς καλλιτεχνικούς και μουσικούς οργανισμούς, και ο κύκλος των θαυμαστών του, που περιλάμβανε μεταξύ άλλων τον Jan Sibelius, τον Leopold Stokowsky, τον Paul Whiteman και τον μετέπειτα στενό φίλο του Howard Hanson.
Στην πολυετή σταδιοδρομία του ως αρχιμουσικός, ο Hanson έδωσε εκατοντάδες πρεμιέρες αμερικανικών έργων, αδιαφορώντας για το χρώμα, τη θρησκεία, και τις πολιτικές πεποιθήσεις των συνθετών τους, και επικεντρώνοντας αυστηρά το ενδιαφέρον του στην αξία της μουσικής τους. Με αυτό το σκεπτικό, τον Μάϊο του 1931 έδωσε με τη Φιλαρμονική του Rochester την πρεμιέρα του χορωδιακού μπαλλέτου «Sahdji» το οποίο του είχε αφιερώσει ο ανερχόμενος τότε Still, βοηθώντας τον να καθιερωθεί σε μία εποχή έντονων φυλετικών διακρίσεων, και θέτοντας τις βάσεις μιας ισχυρής φιλίας που διήρκεσε πάνω από 4 δεκαετίες. Αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις του κοινού, ο Hanson υποστήριξε την επιλογή του με γενναιότητα, και η αποστομωτική απάντησή του σε μια διάσημη ηλικιωμένη κυρία της υψηλής Νεοϋορκέζικης κοινωνίας που τον ρώτησε σοκαρισμένη πώς είναι δυνατόν να παίζει τη μουσική ενός μαύρου, έχει μείνει ιστορική : «Δυστυχώς κυρία μου πάσχω από ολική αχρωματοψία και δεν μπορώ να διακρίνω το χρώμα του κυρίου Still».
Τον Οκτωβριο του 1931 ο Hanson με τη Φιλαρμονική του Rochester έδωσε και την πρεμιέρα της περίφημης «Αφροαμερικανικής Συμφωνίας», η οποία ανέδειξε τον Still σε ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος «Αναγέννηση του Harlem». Το εμβληματικό αυτό έργο αποκάλυψε για πρώτη φορά στο κοινό των συναυλιών της Νέας Υόρκης, τον κόσμο των απλοϊκών και αγαθών Αφροαμερικανών που δούλευαν σκληρά και ζούσαν μια ταπεινή ζωή, ενώ μέσα από την ψυχή τους ανέβλυζαν τα blues και οι μελωδίες των φυτειών που θύμιζαν τα αφρικανικά τραγούδια της φυλής τους.
Όπως επισήμανε μάλιστα ο Still στις προγραμματικές σημειώσεις του, επέλεξε ως ένα από τα βασικά θέματα του έργου του μια blues μελωδία, προκειμένου να αποδείξει ότι ένα περιφρονημένο μέχρι τότε μουσικό είδος, μπορεί να αναδειχθεί και να πάρει άλλες διαστάσεις μέσα από μια συμφωνική φορμα.
Τις επόμενες δεκαετίες τα έργα του Still μπήκαν σταδιακά στο ρεπερτόριο ευρωπαϊκών ορχηστρών όπως η Φιλαρμονική του Βερολίνου, η Συμφωνική του Λονδίνου και η Φιλαρμονική του BBC, ενώ το όνομά του συνδέθηκε με τέσσερις ακόμα πρωτιές, εξαιρετικά σημαντικές τόσο για τον ίδιο όσο και για την επιτυχία των στόχων του κινήματος «Αναγέννηση του Harlem» : Το 1936 ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός που διηύθυνε τη Φιλαρμονική του Los Angeles σε μια συναυλία με έργα του στο Hollywood Bowl, το 1941 και το 1949 οι όπερές του «Bayou Legend» και «Troubled Island» ήταν τα πρώτα λυρικά έργα Αφροαμερικανού συνθέτη που παρουσιάστηκαν αντίστοιχα στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο PBS και στην New York City Opera, ενώ το 1955 ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός που διηύθυνε στην καρδιά του αμερικανικού νότου τη Φιλαρμονική της Νέας Ορλεάνης, αποτελούμενη εξ’ολοκληρου από λευκούς μουσικούς.
Πολύτιμη συμπαραστάτις του Still από το 1939 υπήρξε η Ρωσοεβραία σύζυγός του Verna Arvey, διακεκριμμένη πιανίστα και λιμπρεττίστα ορισμένων λυρικών έργων του, η οποία μετά τον θάνατό του το 1978 επιμελήθηκε το αρχείο του και εξέδωσε τη βιογραφία του.
William Grant Still : Afroamerican Symphony / Part III

ΚΑΤΙΑ ΚΑΛΛΙΤΣΟΥΝΑΚΗ

Αναδημοσίευση από: Η εφημερίδα της Ρίτσας Μασούρα