Θεσμός που φέτος συμπληρώνει 59 χρόνια ζωής, το Φεστιβάλ Αθηνών υπήρξε έμπνευση του Γεωργίου Ράλλη, υπουργού Προεδρίας στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Παπάγου, το 1955. Όπως αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του «Πολιτικές Εκμυστηρεύσεις 1950-1989», σε συνεννόηση με τον τότε γενικό γραμματέα τουρισμού Νικόλαο Φωκά, έπεισε τον Πρωθυπουργό να περιέλθει στο δικό του υπουργείο ο τομέας του τουρισμού, τον οποίο κατόρθωσε να δραστηριοποιήσει με νέες προοπτικές. Στο πλαίσιο αυτών, υλοποίησε την ιδέα του Δημήτρη Ροντήρη για ένα φεστιβάλ αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, θεσπίζοντας ταυτόχρονα και το Φεστιβάλ Αθηνών ως μια γιορτή των τεχνών, στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού.
Για τη διοργάνωση του Φεστιβάλ Αθηνών μετακλήθηκε από τις ΗΠΑ ο διάσημος ‘Ελληνας σκηνοθέτης της Metropolitan Opera Ντίνος Γιαννόπουλος, ο οποίος είχε συνδέσει το όνομά του με σημαντικές παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής την περίοδο 1941-1945, όπου και γνώρισε την νεαρή υψίφωνο Μαρία Κάλλας με την οποία αναχώρησαν μαζί για τις ΗΠΑ στο τέλος του 1945. Ο Γιαννόπουλος ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ στοχεύοντας στη δημιουργία ενός θεσμού διεθνούς κύρους, με τη συμμετοχή διακεκριμμένων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών συνόλων, σε ένα πρόγραμμα με συμφωνικές συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις, το οποίο σύντομα εμπλουτίστηκε με παραστάσεις μπαλλέτου και όπερας και με άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Το πρώτο Φεστιβάλ Αθηνών εγκαινιάστηκε επίσημα στις 24-08-1955 με συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών υπο τη διεύθυνση του μόνιμου αρχιμουσικού της, Θεόδωρου Βαβαγιάννη, μαθητή του Δημήτρη Μητρόπουλου τη δεκαετία του 30, και μετεκπαιδευμένου στη διεύθυνση ορχήστρας στην Hochschule für Musik του Βερολίνου. Σολίστ της συναυλίας ήταν η διακεκριμμένη Ελληνίδα μεσόφωνος Έλενα Νικολαϊδη, στέλεχος τότε της Metropolitan Opera, η οποία είχε δώσει το πρώτο της ρεσιτάλ τη δεκαετία του 20 με την Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών σε διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου, το 1936 είχε ντεμπουτάρει στην Κρατική Όπερα της Βιέννης με την υποστήριξη του Bruno Walter, το 1949 είχε εγκαινιάσει την περίοδο της αμερικανικής σταδιοδρομίας της τραγουδώντας στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης υπο τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου, και το 1955 εθεωρείτο μια από τις σημαντικότερες λυρικές φωνές της εποχής, έχοντας αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές για την ποιότητα των ερμηνειών της και για την σκηνική παρουσία της.
Στην εναρκτήρια αυτή συναυλία του Φεστιβάλ Αθηνών, η οποία διασώζεται στο Αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, η Έλενα Νικολαϊδη ερμήνευσε τις άριες Divinités du Styx από την «Άλκηστη» του Gluck, In un mar d’ acerbe pene από τον «Ορφέα και Ευριδίκη» του Haydn και Parto, parto, ma tu ben mio από την «Επιείκεια του Τίτου» του Mozart, ενώ το πρόγραμμα περιλάμβανε επίσης το «Largo» του Handel σε ενορχήστρωση του Bernardo Molinari, το συμφωνικό τρίπτυχο «Βυζαντινή Θυσία» του Πέτρου Πετρίδη και τη 2η Συμφωνία του Sibelius.
Για το κλείσιμο του πρώτου Φεστιβάλ Αθηνών ο Ντίνος Γιαννόπουλος, μέσω μιας χορηγίας 25.000 δολλαρίων του εφοπλιστή Βασίλειου Γουλανδρή, κατόρθωσε να εξασφαλίσει την εμφάνιση του Δημήτρη Μητρόπουλου με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης που εκείνη την εποχή πραγματοποιούσε μια μεγάλη περιοδεία σε χώρες της Ευρώπης. Ο παγκοσμίου φήμης Έλληνας αρχιμουσικός που έλειπε από την πατρίδα του 16 χρόνια, έδωσε δύο προγραμματισμένες συναυλίες (01 και 02 -10) και μια έκτακτη συναλία (03-10) στο κινηματοθέατρο Ορφέας, παρουσιάζοντας την Εισαγωγή από τη «Δύναμη του Πεπρωμένου» του Verdi, τις Παραλλαγές του Brahms σε ένα θέμα του Haydn, 4 Ελληνικούς Χορούς του Σκαλκώτα (Πελοποννησιακός, Ηπειρώτικος, Χωστιανός, Κλέφτικος ), την 3η Συμφωνία του Beethoven και την 10η Συμφωνία του Shostakovich. Όταν επέστρεψε στη Νέα Υόρκη έστειλε μια επιστολή στην Νέα Εστία (τ.640) εκφράζοντας τη συγκίνησή του με αυτά τα λόγια : «Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η επίσκεψή μου στην Αθήνα ήταν για μένα μια θεϊκή ευλογία, που ποτέ μου δεν φαντάστηκα πως θα ζήσω ούτε πως είμαι πραγματικά αντάξιος. Ενα είναι σίγουρο, πως εγώ και οι φίλοι μου, θαυμαστές μου, συμπατριώτες μου, βάλαμε σε αμοιβαία επίδειξη ο,τι καλύτερο είχαμε μέσα μας, και αυτές οι τρείς μέρες ήταν μια γιορτή του καλού και του ωραίου». Μεταφέροντας στη φίλη του Καίτη Κατσογιάννη τις εντυπώσεις της Ορχήστρας, της έγραψε τα εξής : «Οι μουσικοί της Φιλαρμονικής που συνάντησα τον Ιανουάριο του 1956 στη Νέα Υόρκη μου ομολόγησαν : Ποτέ πουθενά δεν παίξαμε όπως στας Αθήνας, και αυτό όχι μόνο για να τιμήσουμε τον μαέστρο μας στην πατρίδα του, αλλά ακόμα επειδή μας ενέπνευσε το ακροατήριο»

 Ο Δημήτρης Μητρόπουλος στον Ορφέα το 1955

Η Έλενα Νικολαϊδη στο παραδοσιακό τραγούδι «Το λαγιαρνί» 

ΚΑΤΙΑ ΚΑΛΛΙΤΣΟΥΝΑΚΗ

Αναδημοσίευση από: Η εφημερίδα της Ρίτσας Μασούρα