Γεννημένος το 1566 στη Νάπολη ο πρίγκηπας της Venosa Carlo Gesualdo υπήρξε μια εμβληματική φυσιογνωμία της ύστερης αναγέννησης.Έξοχος λαουτίστας και συνθέτης 9 βιβλίων με μαδριγάλια,θρησκευτικούς ύμνους και αντίφωνα που ανέτρεψαν τα μέχρι τότε δεδομένα της πολυφωνικής τέχνης,ο Gesualdo ξεκίνησε ουσιαστικά τη σταδιοδρομία του το 1594,4 χρόνια μετά το γεγονός που του προσέδωσε το προσωνύμιο ‘’ο πρίγκηπας του σκότους’’.Το 1586 είχε νυμφευθεί με συνοικέσιο την πρώτη εξαδέλφη του Donna Maria d'Avalos η οποία λίγο μετά το γάμο έγινε ερωμένη του διάσημου για την ομορφιά του Δούκα της Andria,Fabrizio Carafa.Αν και όλοι στο περιβάλλον τους γνώριζαν τι συνέβαινε,ο Gesualdo το πληροφορήθηκε το 1590,και έξαλλος από οργή αποφάσισε να υπερασπιστεί την τιμή του.Σε συννενόηση με το υπηρετικό προσωπικό του Palazzo San Severo στο οποίο κατοικούσε τότε το ζεύγος, προσποιήθηκε πως φεύγει ταξίδι για κυνήγι και αφού άφησε να περάσει το απαιτούμενο χρονικό διάστημα ώστε να πιάσει τους δύο εραστές τη στιγμή της ερωτικής πράξης,μπήκε κρυφά στην κρεββατοκάμαρα και τους σκότωσε.Σύμφωνα με την αναφορά των αρχών,το σώμα του Δούκα βρέθηκε στο πάτωμα ντυμένο με ένα μεταξωτό γυναικείο νυχτικό,(προφανώς από τον ίδιο τον Gesualdo προς εξευτελισμόν του),και σχεδόν κατακρεουργημένο από τις σπαθιές που είχε δεχθεί, ενώ το σώμα της Donna Maria βρέθηκε στο κρεββάτι με κομμένο το λαιμό και ξεσχισμένο το αιματοβαμμένο νυχτικό της.Το διπλό αυτό έγκλημα προκάλεσε τεράστια αίσθηση καθώς οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειές του διαδόθηκαν παντού,κυρίως μέσω των στίχων μιας ομάδας ποιητών της Νάπολης με προεξάρχοντα τον Torquato Tasso,δημιουργώντας το θρύλο του σκοτεινού πρίγκηπα που δεν έπαψε έκτοτε να ακολουθεί τον Gesualdo.Αν και σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής ενας ευγενής δεν επρόκειτο να οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης, ο Gesualdo φοβούμενος τα αντίποινα από τις οικογένειες του Δούκα και της συζύγου του,κατέφυγε στον πύργο του στη Venosa στον οποίο παρέμεινε έγκλειστος και προστατευόμενος νυχθημερόν από την προσωπική του φρουρά για 4 χρόνια. 

Το 1594 αποδεχόμενος ένα δεύτερο συνοικέσιο ταξίδεψε στη Ferrara για να γνωρίσει τη μελλουσα σύζυγό του,την πριγκήπισσα Leonora του πανίσχυρου Οίκου των d’Este.Στην Αυλή των d’Este που ήταν τότε το επίκεντρο της ιταλικής μουσικής πρωτοπορίας ο Gesualdo γνώρισε τον φημισμένο οργανίστα και συνθέτη μαδριγαλιών Luzzasco Luzzaschi και όλους τους μουσικούς του κύκλου του,καθώς και τον ποιητή Torquato Tasso ο οποίος διατηρούσε στενές σχέσεις με τους d’Este από το 1561.Ο Luzzaschi άνοιξε νέους μουσικούς δρόμους στον Gesualdo ο οποίος παρέμεινε στη Ferrara μέχρι το 1597 συνθέτοντας μάλιστα εκεί τα πρώτα 4 βιβλία του με μαδριγάλια, και κατόπιν επέστεψε με τη Leonora και το γιό τους Alfonsino στον οικογενειακό πύργο του στην πόλη Gesualdo 90χλμ έξω από τη Νάπολη.
Η ζωή με τον σκοτεινό πριγκηπα όμως υπήρξε εξαιρετικά δυστυχής για την ευγενική και λεπταίσθητη Leonora η οποία,μετά το θάνατο του γιού τους το 1600,αρχισε να περνάει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της στην κατοικία του αδελφού της στη Modena,ισχυριζόμενη ότι ο σύζυγός της όχι μονο την κακομεταχειριζόταν αλλα διατηρούσε ταυτόχρονα και δύο ερωμένες.Σύμφωνα με μια εκδοχή η Leonora κατήγγειλε τις ερωμένες του Gesualdo για άσκηση μαγείας αλλά η κατηγορία δεν αποδείχθηκε στη δίκη τους.
Απομονωμένος στον πύργο του μέχρι το θάνατό του το 1613 ο Gesualdo δημιούργησε μια ιδιότυπη μουσική αυλη φιλοξενώντας δεξιοτέχνες μουσικούς και τραγουδιστές οι οποίοι ερμήνευαν αποκλειστικά για τη δική του ευχαρίστηση τα έργα του για λαούτο και τα μαδριγάλια των δύο τελευταίων βιβλίων που συνέθεσε το 1611.Καινοφανή για τα εως τότε δεδομένα της πολυφωνικής μουσικής,τα μαδριγάλια αυτά με τα πρωτάκουστα αρμονικά σχήματα,τις εντονες ρυθμικές αντιθέσεις, και τον ιδιαίτερο τονισμό των ποιητικών κειμένων,γραμμένων από τον ίδιο,κατέστησαν τον Gesualdo μοναδική περίπτωση ανάμεσα στους συνθέτες της υστερης αναγέννησης,
ενώ η επιρροή που άσκησε σε μεταγενέστερους συνθέτες όπως ο Igor Stravinsky,o Pierre Boulez,o Louis Andriessen,o György Ligeti,o Peter Maxwell Davis και ο Lukas Foss τον ανακήρυξε σε πρόδρομο της μουσικής πρωτοπορίας του 20ου αι.
Ο θρύλος του σκοτεινού πρίγκηπα επανήλθε στο προσκήνιο το 1895 όταν ο γάλλος συγγραφέας Anatole France χρησιμοποίησε την ιστορία του διπλού του εγκλήματος στη συλλογή διηγημάτων του ‘’Το πηγάδι της Αγίας Κλαίρης’’.Το 1914 ο γερμανός Ferdinand Keiner εξέδωσε την πρώτη μελέτη του 20ου αι.πανω στη μουσική του Gesualdo ενώ το 1926 οι αγγλοι Philip Heseltine και Cecil Gray στη μυθιστορηματική βιογραφία τους ‘’Carlo Gesualdo Πρίγκηπας της Venosa,Μουσικος και Δολοφόνος’’ κατέληξαν στο συμπερασμα ότι η υπεροχή του στην τέχνη του φόνου ηταν ανάλογη της υπεροχής του στην τέχνη της μουσικής.Τα τελευταία 30 χρόνια ,η ζωή και το έργο του ενέπνευσαν το διήγημα του αργεντινού Julio Cortazar ‘’Clone’’,την ταινία του γερμανού Werner Herzog ‘’Gesualdo : Θάνατος για 5 φωνές’’ και τουλάχιστον 10 όπερες με τον τίτλο ‘’Gesualdo’’,με σημαντικότερες ανάμεσά τους εκείνες των Alfred Schnittke (1995), Franz Hummel (1996), Craig Armstrong (2007 σε λιμπρέττο του συγγραφέα Ian Rankin) και Mark Andre Dalbavie (2010).

 Carlo Gesualdo : Moro, lasso, al mio duolo (from the 6^th book of madrigals 1611)

ΚΑΤΙΑ ΚΑΛΛΙΤΣΟΥΝΑΚΗ

Αναδημοσίευση από: Η εφημερίδα της Ρίτσας Μασούρα