|
Γεννημένος το 1592 στo Νανσύ της Λοραίνης, ο Jacques Callot, στη σύντομη ζωή των 43 χρόνων του αναδείχθηκε σε έναν απο τους κορυφαίους χαράκτες του 17ου αιώνα, επηρρεάζοντας με το στυλ του, μεταξύ άλλων, τον Rembrandt, τον Francisco Goya και τον Antoine Watteau.
Έχοντας μελετήσει τα έργα των μεγάλων δασκάλων της ευρωπαϊκής τέχνης κατά τη δεκαετή διαμονή του στη Φλωρεντία και στη Ρώμη, ο Callot διαμόρφωσε ένα στύλ βασισμένο στην ακρίβεια του σχεδίου, στην καθαρότητα των γραμμών και στην ποικιλλία της θεματολογίας, στο οποίο συγκέρασε τα επιτεύγματα του ιταλικού μανιερισμού με το γκροτέσκο αλλά εξαιρετικά διεισδυτικό πνεύμα του φλαμανδού ζωγράφου Pieter Bruegel του πρεσβύτερου.
Στα 1500 χαρακτικά και στα 2000 σχέδια του, ο Callot αποτύπωσε θέματα απο το χώρο του φανταστικού και σκηνές απο την καθημερινή ζωή των απόκληρων, των ζητιάνων, των στρατιωτών και των πλανόδιων ηθοποιών, ενώ τα 18 χαρακτικά της ενότητάς του «Οι Μεγαλες Συμφορές του (30ετούς) Πολέμου» συνιστούν ένα έξοχο σχόλιο πάνω στη βία και στον ανθρώπινο παραλογισμό.
Το πνεύμα και το ύφος του Callot δεν ξεπέρασαν μόνο τα όρια της εποχής του αλλα και της ίδιας του της τέχνης, διεισδύοντας στη λογοτεχνία και, μέσω αυτής, στη μουσική.
Στη λογοτεχνία ο πρώτος που αναγνώρισε τις οφειλές του στον Callot ήταν ο διάσημος Γερμανός συγγραφέας του φανταστικού Ε.Τ.Α. Hoffmann (1776-1822),
ο οποίος διέπρεψε επίσης ως συνθέτης, μουσικοκριτικός και σχεδιαστής - καρικατουρίστας. Η επιρροή που άσκησαν στον Hoffmann η πληθωρική φαντασία, η ειρωνεία, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά του Γάλλου χαράκτη στην κοινωνία της εποχής του, αποτυπώθηκε στη συλλογή μουσικών δοκιμίων και αφηγημάτων
« Φανταστικά Κομμάτια στο στυλ του Callot» που εξέδωσε το 1814 στη Βαμβέργη.
Στο 2ο έργο της συλλογής, που τιτλοφορείται «Kreisleriana», εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο ήρωας Johannes Kreisler που ο Hoffmann επινόησε και σκιτσάρισε το 1812 ως alter ego του, ενισχύοντας την άποψη αυτή το 1815 με την καρικατουρίστικη αυτοπροσωπογραφία του ως Johannes Kreisler, η οποία βρίσκεται σήμερα στην Κατοικία - Μουσείο E.T.A. Hoffmann στη Βαμβέργη.
Ο Johannes Kreisler είναι ένας εκκεντρικός, ευφυής και ταλαντούχος μουσικός που η δημιουργικότητά του εμποδίζεται συχνά από την υπερβολική ευαισθησία του, ενώ ο κόσμος που τον περιβάλλει, αδυνατώντας να κατανοήσει τη μουσική του και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις του, τον αντιμετωπίζει σαν ένα γραφικό ημιπαράφρονα, ενισχύοντας την αντικοινωνικότητά του .
Μέσα από τις υποτιθέμενες σημειώσεις του Kreisler, ο Hoffmann αφηγείται τις περιπέτειες και τη μυστηριώδη εξαφάνιση του μοναχικού μουσικού στον οποίο αποδίδει τη σύνθεση των δικών του «6 Ωδών στην Παρθένο» για μικτή χορωδία,
ενώ ο ίδιος παρουσιάζεται επωνύμως στην πλοκή ως στενός φίλος του ήρωα.
Η δομή της «Kreisleriana» βασίζεται στη μουσική φόρμα «Θέμα και Παραλλαγές»
και ο συνδυασμός του χιούμορ,της δραματικότητας και της καυστικής ειρωνίας που την διακρίνει, παραπέμπουν ευθέως στον Callot .
Με τον ιδιοσυγκρασιακό ήρωα του Hoffmann ταυτίστηκε τη δεκαετία του 1830 και ο Robert Schumann, ο οποίος την εποχή που διάβασε το βιβλίο είχε ήδη επινοήσει το δικό του -διπλό- alter ego (τον ονειροπόλο, μελαγχολικό και εσωστρεφή Eusebius, και τον ορμητικό, παθιασμένο και εξωστρεφή Florestan), καθώς η ζωή του παρουσίαζε αρκετές ομοιότητες με εκείνη του Kreisler : υπέφερε από κατάθλιψη, αντιμαχόταν με τη μουσική του τους «Φιλισταίους» του πνεύματος , και η άρνηση του Friedrich Wieck να του δώσει το χέρι της κόρης του Clara,τον είχε κάνει να αναζητά συχνότερα καταφύγιο στον ημι-φανταστικό του κόσμο.
Έτσι, τον Απρίλιο του 1838 παρουσίασε τη μουσική εκδοχή της « Kreisleriana» στην ομότιτλη πιανιστική σουίτα των 8 φανταστικών κομματιών του, καθένα από τα οποία περιλάμβανε 2 διαφορετικές μουσικές ενότητες που συμβόλιζαν τις 2 πλευρές του χαρακτήρα του ήρωα και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις του.
Ο Schumann αφιέρωσε την « Kreisleriana», που θεωρείται το υψηλότερο επίτευγμα της πιανιστικής τέχνης του, στον φίλο του Frederic Chopin. Στην πραγματικότητα όμως η σουίτα συνιστά μια δήλωση του έρωτά του προς την αγαπημένη του Clara,
γεγονός που τεκμαίρεται αφ’ ενός από το ότι στο έργο εμπεριέχεται ένα δικό της μουσικό θέμα, και αφ ετέρου από τη χαρακτηριστική φράση που της έγραψε στέλνοντάς της την παρτιτούρα :
«Να παίζεις συχνά την Kreisleriana μου.Σε ορισμένα από τα μέρη της κρύβεται ενας άγριος παθιασμένος έρωτας, η ζωή σου και η ζωή μου, και εσύ η ίδια»
ΚΑΤΙΑ ΚΑΛΛΙΤΣΟΥΝΑΚΗ
Παραγωγός Τρίτου Προγράμματος ΕΡΑ
Αναδημοσίευση από: Η εφημερίδα της Ρίτσας Μασούρα
|
